Maasdonkroute Geffen-Nuland-Vinkel

Beschrijving

Start beschrijving fietsroute Maasdonk: Dorpsplein Geffen (parkeergelegenheid)

In 1993 ontstond de gemeente Maasdonk door samenvoeging van Nuland en Geffen. Een donk is een heuvel of zandrug langs een rivier; van oudsher een plaats waar je graag ging wonen als je droge voeten wilde houden. Het komt terug in vele plaatsnamen, waaronder natuurlijk ook de carnavalsnaam Oeteldonk. De oudste vermelding van Geffen stamt uit 1298, die van Vinkel uit datzelfde jaar en die van Nuland uit 1299. Per 1 januari 2015 werd Maasdonk weer opgeheven; Nuland en Vinkel kwamen bij ’s-Hertogenbosch en Geffen werd bij Oss gevoegd. Maar de Maasdonk fietsroute houdt de herinnering levend en voert je ook nu nog langs de drie dorpen, door de wijde polder aan de noordkant en door het halfopen landschap van akkers en weiden, bossen en boomsingels aan de zuidkant. De route is bewegwijzerd met zeshoekige borden (LET OP: de bordjes hangen soms hoger dan je wellicht gewend bent).

Aan de kant van de Dorpsstraat staat een met mozaïek bedekte bank die herinnert aan de gemeente Maasdonk. Sla vanaf het Dorpsplein gezien rechtsaf, Dorpsstraat. Houd op de driesprong rechts aan, Kloosterstraat. Houd op de driesprong weer rechts aan, Bredestraat. 

Het rode asfalt markeert de F59, de snelfietsroute tussen de stations van Oss en Den Bosch, via Geffen, Nuland en Rosmalen. Deze route werd geopend in september 2016; je zult dit rode lint onderweg nog eens tegenkomen. Sla met het fietspad linksaf, Koude Noord. Met enige bochten kom je weer parallel aan de straat te rijden. Waar het rode fietspad schuin links naar de spoorlijn loopt , rijd je juist over deze straat rechtdoor, Bergstraat. Volg deze tot het eind, sla daar linksaf, fietspad langs Heesterseweg. Bij de rotonde rechtsaf, fietspad langs Heihoeksingel. Sla voorbij de stoplichten rechtsaf, fietspad door Geffense Bosjes. Volg dit fietspad tot het eind; sla rechtsaf (Oude Baan) en direct linksaf, fietspad. Volg dit fietspad tot je weer uitkomt op de weg; sla hier rechtsaf, Kraaijeven.

Rechts van je, achter de heg, ligt het oude Joodse Kerkhof. Dit kerkhof wordt al vermeld in 1693 en is daarmee een van de oudste (zo niet dé oudste) van de provincie. Er liggen ruim 300 personen begraven, de laatste in 1908. Inmiddels (4e kwart van de 19e eeuw) was het grootste deel van de Joodse bevolking van Geffen verhuisd naar Oss, waar in 1888 een nieuwe begraafplaats was geopend.

Je bereikt een viersprong; steek over en ga aan de overkant linksaf over het fietspad langs de Heesterseweg. Rijd rechtdoor waar de Heesterseweg naar links buigt, Veldstraat. Even verderop staat aan je linkerhand een veldkapelletje. Dit is betrekkelijk recent, in het Mariajaar 1953, gebouwd. Het stond toendertijd aan de rand van het dorp. Sla voorbij het kapelletje rechtsaf, Eikenwal. Eerste straat rechts, Kastanjehof. Houd links aan en ga aan het eind linksaf, Elzendreef.

In de bocht zie je rechts de standerdmolen Zeldenrust. Oorspronkelijk stond deze (mogelijk al vóór 1500) aan de westzijde van het dorp. Vanwege de aanleg van de spoorlijn werd hij verplaatst; tot 1953 maalde de molen op wind, maar tenslotte raakte hij in verval. In 1980 begon de restauratie op de huidige (derde) locatie. De molen is regelmatig in bedrijf.

Blijf de Elzendreef volgen tot je uitkomt in de bocht van de Veldstraat; sla hier rechtsaf en houd op de splitsing rechts aan. Aan het eind sla je linksaf, Kloosterstraat. Ga bij de monumentale dorpspomp rechtsaf, Kerkstraat. De gothische Kerk H Maria Magdalena heeft een 15e-eeuwse toren en een schip uit de 16e eeuw. Het huidige uiterlijk, o.a. de netgewelven binnenin, dateert uit 1892-1893.

Steek het spoor over en sla linksaf, Elst. Je komt hier in het gebied van de Beerse Maas. Door de vele kronkels was de waterafvoer in de Maas altijd problematisch, en ook toen de rivier, aan het begin van de 14e eeuw was bedijkt bleven overstromingen voorkomen. Liever dan een spontane dijkdoorbraak op een onvoorspelbare plaats te riskeren liet men gecontroleerd delen van het binnendijkse land onderlopen. Aan het begin van de 19e eeuw werd dit geformaliseerd met de Beerse Overlaat, een bewust lager gelaten stuk dijk bij het dorpje Beers (tussen Cuijk en Grave). Bij wateroverlast stroomde het water het land op, deels gebruik makend van oude Maasbeddingen: langs Grave, om Herpen heen en langs Ravenstein; vervolgens door de polders ten noorden van Oss en zo langs Geffen en Nuland, om tenslotte bij Den Bosch weer op de rivier te komen. Het traject, dat bekend stond als de ‘Beerse Maas’, bleef onbebouwd en ook andere obstakels, zelfs bomen, werden zoveel mogelijk verwijderd. De vrijwel jaarlijkse overlast was enorm. Pas na de Maaskanalisaties van de jaren dertig was de situatie zo verbeterd dat de overlaat in 1942 kon worden gesloten. Boerderijen aan de rand van het gebied stonden veelal op terpen; aan het begin en aan het eind van de Elst zie je twee sprekende voorbeelden.

Sla aan het eind rechtsaf, Kepkensdonk. Neem (in de bocht) de eerste weg links, Polderweg. Sla aan het eind linksaf, Kerkdijk. Eerste weg rechts, Heeseindseweg. Tweede weg links, Eerste Polderweg. Sla aan het eind linksaf, Kruisstraat, verderop Heeseind. Deze weg loopt over de vroegere dijk die de rand van de Beerse Maas markeerde. Ook hier is duidelijk te zien dat de oudere boerderijen op verhogingen zijn gebouwd.

Volg het Heeseind rechtdoor tot de T-kruising. Sla rechtsaf (Kerkdijk) en direct linksaf, Nulandsestraat. Hier, aan de rand van de hogere grond, lag vroeger de kern van het dorp Nuland. Ook stond hier de z.g. Polderkerk (uit ca 1300), die echter ’s winters steeds meer geplaagd werd door overstromingen. In 1857 werd het kerkje, dat een heel bezienswaardig gebouw moet zijn geweest, tenslotte gesloopt. Zie verder het informatiepaneel.

Sla op de kruising rechtsaf, Klompstraat, en steek het spoor over. Sla op de T-kruising rechtsaf, het rode asfalt van de F59 (Wolfdijk, verderop Singel). Het gebied hier heet Lage Kant, en maakte ook deel uit van de Beerse Maas. Even verderop maakt de weg een bocht rondom de plaats waar ooit het kasteel van Geffen stond; hier woonden de heren van Geffen, van wie Johan van Vladeracken rond 1500 het kasteel liet bouwen. In de Franse tijd raakte het in verval, en tenslotte werd de ruïne gesloopt. De loop van de slotgracht is nog wel herkenbaar.

Je komt uit op een dwarsweg; sla linksaf en direct rechts, verder over de F59. Deze voert met een bocht over de Nulandse Hei en langs de waterleidingbossen. Waar het fietspad weer uitkomt op de weg sla je linksaf, Elzenstraat. Waar de hoofdweg rechtsaf buigt, rijd je rechtdoor, Duyn en Daelseweg. Neem de eerste straat links, Marie Trompstraat. Aan het eind links en direct rechts, Korte Kerkstraat. Deze brengt je met een bocht op de Kerkstraat, sla hier rechtsaf.

Na het opgeven van de polderkerk (zie hierboven) werd hier in 1859 een nieuwe kerk gebouwd, gewijd aan St. Johannes Onthoofding. Deze werd in 1944 door oorlogsgeweld verwoest; de huidige kerk dateert uit 1951 (de toren pas uit 1958; vanwege de naoorlogse wederopbouw waren er eerder niet genoeg stenen beschikbaar). Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan werd er een Mariakapel aangebouwd, waarin beelden uit de voormalige Theresiakerk te Tilburg. Naast de kerk de pastorie uit 1861, een gemeentelijk monument. Daar weer naast de Villa Maasdonk, in 1912 gebouwd als klooster (St. Martinushuis), vervolgens bejaardenhuis en nu woonwinkel.

Neem de eerste weg links, Kloosterstraat. Blijf deze rechtdoor volgen (IJzerkampen). Sla voorbij de bocht op de T-kruising rechtsaf, Zandstraat. Volg op het plein (met muziektent uit 1997) de bocht naar links, Dorpsstraat. Deze maakt een bocht naar links; sla hier, voorbij het parkje, rechtsaf, Heiweg. Aan het eind sla je linksaf, Duyn en Daelseweg. Steek aan het eind over en volg het fietspad door het tunneltje onder de A59.

Het fietspad komt uit in de bocht van een weg; sla hier linksaf, fietspad langs Coppensdijk. Blijf deze volgen tot voorbij de ingang van een recreatieterrein. Even verderop, net voor een kanaaltje, sla je rechtsaf, (smal) fietspad langs het water. Ga aan het eind linksaf, volg de bocht naar links en steek dan het bruggetje over. Ga aan de overkant linksaf, en volg het halfverharde fietspad het bos in. Houd in geval van twijfel links aan en volg het fietspad tot je weer uitkomt op de weg; sla hier rechtsaf (fietspad langs Coppensdijk). Even verderop steekt het fietspad over naar de andere kant (let op, onoverzichtelijke bocht); volg het pad langs een speelterrein en door het bos. Even later kruis je een drukke weg (fietssluisjes). Sla verderop op de kruising van paden linksaf; het pad passeert een bosweide en maakt een bocht naar rechts. Sla vervolgens (bij fietsknooppunt 59) linksaf, bospad. Sla waar het bospad weer op de weg uitkomt linksaf, Kaathoven. Steek de kruising over en ga aan de overkant rechtsaf, fietspad langs Kaathoven. Neem de eerste weg links, Brugstraat.

Vanuit de verte zie je rechts beltkorenmolen ‘de Zwaan’. Oorspronkelijk werd in 1884 een molen gebouwd nabij de kerk. Deze werd een keer verplaatst en uiteindelijk in 1964 afgebroken. De onderdelen werden echter, zorgvuldig genummerd, overgebracht naar de VS en daar werd, in Holland, Michigan, de molen weer opgebouwd (en in 1965 door Prins Bernhard geopend). Na 40 jaar werd het initiatief genomen de molen in Vinkel te herbouwen: in 2014 nam het werk een aanvang, en in 2020 werd de nieuwe ‘Zwaan’ feestelijk in gebruik genomen.

Steek de smalle brug over en blijf de Brugstraat volgen tot het plein. Houd hier rechts aan, Lindenlaan.

De naam Vinkel duikt al op in documenten uit 1298 en 1299 waarin hertog Jan II van Brabant aan de bewoners van Geffen en Nuland in dit toen nog onontgonnen gebied grond in gebruik geeft. De naam is mogelijk afgeleid van het woord ‘vinke’,  lichte turf van matige kwaliteit. Als dorp bestaat Vinkel pas echt sinds 1884, toen hier een eigen RK parochie werd gesticht. De kerk, o.l.v. de Rozenkrans, werd in 1944 verwoest, in 1955 werd de huidige kerk ingewijd. Ernaast zie je nog de pastorie met op de gevel het stichtingsjaar MDCCCLXXXIV.  Even voorbij de kerk, ook aan de rechterkant, stond de oorspronkelijke molen.

Blijf de hoofdweg volgen in de ruime bocht naar rechts, Vinkelsestraat. In de volgende bocht steek je over naar het fietspad aan de linkerkant van deze straat. De Vinkelsestraat maakt (bij een bruggetje) een ruime bocht naar links, en even verderop weer een. Neem voorbij deze tweede bocht de tweede straat linksaf, Berktstraat. Sla aan het eind linksaf, Kasteellaan. Deze naam verwijst naar Huize de Berkt, in de wandeling ’t Kastilleke genoemd. Het landhuis werd aan het begin van de 19e eeuw gebouwd door Johannes Linsen (1767-1842), die het woeste terrein tussen Heesch en Berlicum liet ontginnen. Later was hij ook lid van Gedeputeerde Staten.

Je maakt twee bochten naar rechts en slaat dan linksaf, Kievit. Aan het eind rechtsaf, Koksteeg. Even verderop gaat een halfverharde weg linksaf; sla deze in, Ruitersdam. Het is nauwelijks voor te stellen dat deze weg rond 1800 (onder Napoleon) deel uitmaakte van de hoofdweg van Den Bosch naar Grave, zoals het straatnaambord aangeeft. Met de aanleg van de latere Rijksweg (waarlangs nu de A59 loopt) werd in 1822 begonnen; de Belgische opstand onderbrak de aanvoer van kasseien voor de bestrating, maar in 1836 was het traject min of meer gereed. Tussen Den Bosch en Grave waren er maar liefst zes tollen.

Ga aan het eind rechtsaf, fietspad langs Weerscheut. Je gaat onder de A59 door en komt uit bij een rotonde; sla hier rechtsaf, Rijksweg. Neem de tweede weg links, Sassendreef. Aan het eind rechtsaf, Weverstraat. Deze maakt direct een bocht naar links; sla even verderop rechtsaf, doodlopend straatje overgaand in fietspad. Ga aan het eind linksaf.

Op de bult rechts van je ligt het arboretum, een bomentuin dus. Lange tijd was dit woest terreintje in het Geffens buitengebied, waar de grond blijkbaar te schraal was voor landbouw. In de jaren vijftig kwam het in handen van de gemeente Geffen, die het gebruikte als vuilstort. Het perceel werd daardoor flink opgehoogd. Na beëindiging van het storten kwam het terrein enige tijd in gebruik als crossbaan. In 2013 werden er plannen ontwikkeld om hier een arboretum te stichten; de eerste boom werd geplant op 31 december 2014, de laatste dag dat de gemeente Maasdonk bestond.

Voorbij het arboretum rijd je rechtdoor tot je weer uitkomt op de weg. Steek hier over en ga aan de andere kant linksaf, fietspad langs Heesterseweg. Je komt uit bij een rotonde, ga hier rechtsaf. Aan de overzijde links zie je de standerdmolen De Vlijt. Gebouwd in Boxtel in 1685 werd de molen in 1875 verplaatst naar Geffen; in 1976 werd de inmiddels zwaar vervallen molen gerestaureerd en weer opgebouwd op de huidige locatie. 

Vanaf de rotonde volg je de weg rechtdoor (Papendijk, later Dorpsstraat) tot je weer terug bent op het uitgangspunt.

Horeca onderweg: Horecagelegenheid Is voornamelijk geconcentreerd in de kernen: in het centrum van Geffen en Nuland zijn diverse gelegenheden, en ook in Vinkel en Munnekens-Vinkel kun je terecht. Openingstijden kunnen variëren.