Wandeling Macharense Eendenkooi

Beschrijving

De parkeerplaats nabij de rotonde in Macharen, aan de Eusselingstraat (5367 AS Macharen).

Als je alleen de eendenkooi wilt bezoeken: ook daar is (beperkt) parkeergelegenheid (gelegen aan de Dorpenweg, vanaf Macharen richting Haren, aan de rechterkant ca. 250 m. vóór de rotonde).

Loop vanaf de parkeerplaats naar de brug (knooppunt 22). Steek de brug over en sla direct (knooppunt 23) linksaf, Sluisweg; verderop Tienmorgenstraat. Neem vervolgens de tweede weg rechts, (knooppunt 08, Hoogduinsestraat).

Je loopt nu door De Waarden, vroeger een landtong binnen een grote bocht van de Maas. Deze bocht is bij de Maaskanalisaties in de jaren dertig afgesneden; een deel is behouden en vormt nu de toegang tot de haven van Oss. Het andere deel is bij de werkzaamheden deels opgevuld, maar het is nog gemakkelijk te herkennen op de kaart en ook in het veld: de vroegere rivierarm (iets voorbij de helft van de Hoogduinsestraat) ligt duidelijk lager dan de rest van dit gebiedje, en er liggen ook een aantal poelen in. Het land binnen de bocht was vroeger Gelders; na de kanalisatie kwam het aan de Brabantse kant te liggen, maar het werd pas in 1958 ook administratief bij deze provincie gevoegd. Tijdens de extreme hoogwaterperiode van 1995 was dit hele gebied ondergelopen.

Vlak vóór je de dijk bereikt zie je rechts een zwembadvormige laagte; hier, aan de vroegere Maasarm, lag, tot het begin van de 20e eeuw, het haventje van Megen.

Aangekomen bij de dijk (knooppunt 29) steek je deze over; aan de overzijde kom je op een samenkomst van 4 wegen (knooppunt 28). Ga hier links en direct rechts, langs de linkerkant van de kapel OLV der zeven weeën, en volg de Herstraat. Deze kruist (bij knooppunt 57) een drukke verkeersweg; steek over en vervolg de Herstraat tot aan de Dijk. Bovenaan (knooppunt 58) sla je rechtsaf, Harensedijk. 

Aan je linkerhand ligt, een eindje van de dijk af, een strook water, nabij knooppunt 60 loopt dit vlak onder de dijk. Dit water, De Vliet, is het restant van een Maasbocht; in dit geval is deze bocht niet rechtgetrokken in de jaren dertig, maar is hij bij een spontane doorbraak afgesneden geraakt toen, ergens in de 17e eeuw, de uiteinden elkaar raakten. Desondanks bleef het gebied binnen de bocht tot 1958 bij Gelderland horen (gemeente Appeltern).

Voorbij de zijweg naar links (knooppunt 59) verlaat een asfaltweg de dijk (knooppunt 60). Sla hier rechtsaf en volg de Lietingstraat tot de rotonde (knooppunt 62). Houd bij het oversteken de rotonde aan je linkerhand. Aan de overzijde sla je op de parallelweg rechtsaf, Grotestraat. Deze maakt een ruime bocht naar links en komt uit bij een Y-splitsing; sla hier rechtsaf, Grotestraat. Blijf deze volgen tot het Kerkplein (knooppunt 20).

Aan het Kerkplein zie je de St.-Lambertuskerk, gebouwd 1867-68. In de toren hangt een luiklok uit 1706. Op het kerkhof een stenen kruis uit 1633, en een neogothisch baarhuisje (rijksmonument).  Aan het plein rechts van de kerk de oude pastorie (1877, met aan de oostzijde aangebouwd koetshuis); links een kalkstenen H. Hartbeeld (1929). Als je even het straatje voorbij de pastorie inloopt zie je het Klooster Bethlehem; de kapel dateert uit 1520. Dit klooster kon ook in de 17e en 18e eeuw gedijen omdat de calvinistische Republiek der Verenigde Nederlanden hier geen zeggenschap had; het Graafschap Megen was immers een zelfstandig staatje, waar Katholieken godsdienstvrijheid genoten.

Vervolg de Grotestraat de bocht om, Berghemseweg. Neem de eerste weg links (Berghemseweg) en sla op de kruising (knooppunt 84) rechtsaf, Bossekampstraat. Steek voorzichtig de drukke weg over. Even naar links, net vóór het water, kun je door een klaphekje op het dijkje komen.

Het water aan je linkerhand maakt deel uit van de Hertogswetering. Het werd in het begin van de 14e eeuw aangelegd onder Hertog Jan II van Brabant voor de afwatering van het Maasland. Het loopt van Grave tot Gewande.

Ga na iets meer dan 100 meter rechtsaf door een tweede klaphekje; je komt in een veepassage. Loop iets terug naar het derde klaphekje, je komt nu op een pad langs een weiland en, even verderop, via een bruggetje bij de eendenkooi. Uiteraard respecteer je de kooirust en houd je honden aan de lijn.

De Macharense Eendenkooi is een van de oudste van Brabant, zoals blijkt uit een overeenkomst die in 1670 werd aangegaan met de Graaf van Megen. In de loop van de vorige eeuw raakte de kooi in verval; rond de eeuwwisseling werd het terrein verworven door Natuurmonumenten. Vanaf 2006 is de kooi met behulp van vrijwilligers hersteld en is een van de lange zijden, met twee van de vier vangpijpen, weer van rietschermen, netten etc. voorzien, zodat de bezoeker een goede indruk kan krijgen van de werkwijze. Veel materiaal dat nodig is voor het aanleg en onderhoud van de kooi, zoals wilgetenen, worden op het terrein zelf geoogst.

Op de kooiplas zijn meestal watervogels te zien; het kooibos is rust- en broedgebied voor vele vogels. Knaag- en sleepsporen duiden zelfs op de aanwezigheid van bevers!

Bij de tweede vangpijp waar je langs komt staat een informatiepaneel over de vangtechniek, bij de parkeerplaats langs de weg een over de geschiedenis van de kooi.

Als je helemaal langs de eendenkooi bent gelopen verlaat je deze via een tweede bruggetje; loop van hieraf terug naar de weg. Steek over naar knooppunt 25 (het betonnen pad langs de Dorpenweg vóór je oversteekt is minder druk maar loopt slechts tot knooppunt 24), sla aan de overzijde linksaf, en loop over het fietspad terug naar de brug en de parkeerplaats.

Achtergrondinformatie: Eendenkooien zijn onverbrekelijk verbonden met de lage delen van Nederland. In het huidige Nederland moeten er in de topjaren, de 17e eeuw, rond de 3000 eendenkooien in gebruik zijn geweest. Daarvan zijn er nu nog ongeveer 120 over, waarvan ca. 50 in het rivierengebied. De oudste nog bestaande eendenkooi in de Lage Landen staat echter in Vlaanderen (Bornem bij Antwerpen) en wordt voor het eerste vermeld in 1318. Ook in omringende landen zijn ze bekend, waar de naam veelal is afgeleid uit het Nederlands: Duitsland (‘Vogelkoje’), Denemarken (‘fuglekøje’)  en Groot-Brittannië (‘decoy‘, afgeleid van ‘de kooi’).

Bij het werken op de kooi was rust vereist: de eenden mochten immers niet worden opgeschrikt. Daarom beschikten kooien over het zogeheten afpalingsrecht: binnen een bepaalde straal waren verstorende activiteiten verboden. In Brabant bedroeg deze straal 753 meter, wwaardoor dus een oppervlakte van 175 hectare werd beschermd.  

Daardoor zijn ook nu nog eendenkooien en hun directe omgeving veelal oases van rust. Eenden worden er hoogstens nog gevangen voor wetenschappelijk onderzoek (tellen en ringen), maar de natuurwaarde voor vele vogels en bijzondere planten is groot.

Door zo’n nog steeds stille omgeving voer je deze wandeling, langs een van de weinige openbaar toegankelijke eendenkooien in de provincie.

Horeca onderweg: Aan het begin van de Lietingstraat een restaurant; in de kom van Haren een Patatterie. Nabij de rotonde in Macharen meerdere gelegenheden.