Rondje Megen

Beschrijving

Fragment uit Het Koningrijk der Nederlanden, J.L. Terwen, Gouda 1858:
"Megen was met de dorpen Haren, Macharen en Teeffelen vroeger een afzonderlijk graafschap, dat leenroerig was aan Brabant, en waarover van 1331 tot 1790 23 graven en gravinnen hebben geregeerd. Het werd in 1794 door de Franschen in bezit genomen en door hen in 1800 bij transactie aan de Bataafsche Republiek afgestaan; het behoort thans tot het domein. -  Het plattelandsstadje MEGEN, 5 uren N.O. van ‘s Bosch, zou volgens de legende reeds tijdens de Batavieren bestaan hebben, en lang vóór Nijmegen (Nieuw-Megen) gesticht zijn; nochtans wordt het eerst in 1145 met zekerheid vermeld. Het bevat slechts 800 inw., die van den landbouw leven, maar de geheele gemeente telt er 1850; er zijn 2 bierbrouwerijen, 1 leerlooijerij en 1 korenmolen. Voorheen was er eene zeer bloeijende latijnsche school en eene kostschool, die veel voordeel aan de plaats aanbragten door de talrijke kostgangers, welker aantal wel eens 160 beliep; maar de laatste is teniet gegaan en kostgangers zijn er nog maar weinigen. Thans nog is er een Latijnsch Gymnasium, een klein Stadhuis, een Klooster-van-Paters-Minderbroeders, een Clarissenklooster (buiten de kom), en eene kleine oude R.K. Kerk, met kleinen toren en orgel." 

Startpunt:  Het parkeerterrein aan de Maasdijk, 5366 AB Megen.

Als je vanaf het parkeerterrein naar de dijk loopt zie je aan de overkant een monumentale boerderij in T-vorm gebouw (1e helft 19e eeuw). Ga voor deze boerderij linksaf, niet met de bocht van de dijk mee maar rechtdoor het stadje in, Verlengde Torenstraat. Sla op de kruising rechtsaf, Schoolstraat. Aan je linkerhand de St.-Servatiuskerk uit 1872. Daartegenover een rijtje van drie aaneengebouwde woonhuizen. Meteen daarop rechts het kerkhof, met verscheidene monumentale grafmonumenten van prominente Megenaren.

De schoolstraat gaat over in de Clarastraat. Rechts van je, omgeven door een gracht, het Klooster St Josephsberg van de Zusters Clarissen. Dit klooster is in 1723 gesticht op de plaats van het in 1581 verwoeste kasteel van de graven van Megen. Aan het einde van de straat rechtsaf, Nonnenstraat.

Je bereikt de Maasdijk. Steek de weg over en neem het voetpad aan de rivierzijde, rechtsaf. Vervolg dit pad langs de sportvelden tot je weer bij de Maasdijk uitkomt. Vanaf dit punt kun je aan je linkerzijde de veerpont op Appeltern zien; de rivier stroomt hier van Oost naar West voorbij. Zo’n vierhonderd jaar geleden zou de rivier van Zuid naar Noord hebben gelopen. De twee grote lussen zijn echter afgesneden; de zuidelijke (die de hele polder voor je – aan deze zijde van de rivier – besloeg) is door een spontane doorbraak veranderd in een dode arm; de lus aan de andere zijde van de rivier – nu het recreatiegebied De Gouden Ham – is bij de Maaskanalisaties van de jaren dertig afgesneden. De provinciegrens (tussen Brabent en Gelderland) is overigens pas in de jaren vijftig gelijkgetrokken met de nieuwe loop van de rivier.

Blijf vanaf dit uitzichtpunt de Maasdijk in dezelfde richting volgen, langs de rand van het stadje.  De eerste weg rechts biedt zicht op de Koolmarkt. Vlak hiervoor bij het huis rechts een schakelkast uit de jaren 30, vanwege zijn symboolwaarde voor de sprong die de techniek toendertijd maakte een rijksmonument. Blijf de dijk volgen, deels via het voetpad langs de kloostermuur (achter deze muur kun je de kloostertuin Hof van Lof zien) en neem bij de bocht het pad naar rechts, het trapje langs de toren.

Dit gebouw is de 14-eeuwse Gevangentoren, het laatste overblijfsel van de vroegere omwalling. Megen ontving in 1357 stadsrechten, en in 1386 werd het stadje voorzien van een heuse gracht en muren, met vier stadspoorten. Net als het kasteel werden deze in 1581 afgebroken.

Sla beneden bij de toren rechtsaf (hier rechts een 17e-eeuws huis met zadeldak) en direct links, Walstraat. Ook deze naam herinnert aan de vroegere stadsmuren. Sla de eerste weg links in, Graaf Alardstraat (graaf Alard van Megen, 1145-1173). Waar deze straat een bocht naar rechts maakt rechtdoor, het voetpad door het parkje. Waar dit pad weer uitkomt op de weg linksaf, met de bocht mee naar rechts en rechtdoor lopen tot de T-splitsing. Hier rechtsaf, Kapelstraat.

Aan je rechterhand een klein 18e-eeuws straatkapelletje, de St. Annakapel. Even verderop een schuin pad naar rechts; je ziet hier rechts twee molenhuizen en kom  vervolgens bij de eigenlijke molen, de stellingmolen Desiré, oorspronkelijk uit 1865. Deze maalde (en maalt) niet alleen graan, maar werd vroeger ook gebruikt voor het malen van eikenschors ten behoeven van de Megense leerlooierij.

Voorbij de molen weer linksaf (Molenstraat), met een bochtje kom je weer terug op de Kapelstraat, hier rechtsaf. Voorbij de kruising zie je links een monumentale villa (gemeentemonument), en vervolgens links het stadhuis uit 1939, dat dienst deed tot 1994 toen Megen bij de gemeente Oss werd gevoegd. Hiertegenover op het Graaf Carel de Brimeuplein het standbeeld van genoemde edelman, die 1547-1572 graaf van Megen was. Sla voorbij het stadhuis linksaf, Torenstraat.

Links de brandweerkazerne en een boerderijachtig woonhuis; let op de monumentale deur. Dan op de kruising rechtsaf, Dr. Baptiststraat. Direct links de monumentale burgemeesterswoning. Neem vervolgens de eerste straat rechts, Wilhelminastraat. Ook in deze straat (rechterkant) monumentale huizen en huisjes (17e, 18e en 19e eeuw). Aan het eind van de straat linksaf, Kloosterstraat.

Direct links aan het pleintje het gemeenschapshuis Acropolis. Tot 1967 was hier een zelfstandig gymnasium gevestigd, in een gebouw dat aan het eind van de 19e eeuw werd gebouwd op de plaats van de Latijnse School die hier in 1645 werd gesticht. De Latijnse school, tevens semenarie, kon in Megen bestaan doordat het gebied geen deel uitmaakte van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Na een arbitrageprocedure, waaraan ook de Keizer van het Duitse Rijk te pas kwam, zagen de Staten-Generaal af van hun claim op het gebied, dat zodoende een zelfstandig staatje bleef. De strenge wetten van de hervormde Republiek golden hier dus niet, en hierdoor konden ook de twee kloosters in Megen ongehinderd floreren (evenals trouwens het klooster in Haren, dat toen bij Megen hoorde). Aan de zelfstandigheid van Megen kwam pas in de Franse tijd een eind.

In de Kloosterstraat zie je even verderop rechts het complex van het Franciscaner Klooster uit 1645, gewijd aan Antonius van Padua. Het klooster, nog steeds door paters bewoond,  omvat ook de Hof van Lof (waarvan je eerder een glimp opving) en de grafkapel van Broeder Everardus. Verderop in de straat weer een aantal monumentale huizen.

Even verderop kom je op de Koolmarkt, met zijn monumentale pomp. Links, aan de korte zijde zie je het beeld van dokter Baptist, gerespecteerd arts te Megen van 1911 tot 1956. Voorbij dit beeld ga je weer linksaf, Doctor Baptiststraat. Links en rechts nog meer monumentale huizen. Neem na ongeveer 100 m het smalle straatje rechts, Dwarsstraat. Aan het eind van dit straatje kom je weer op de dijk; sla linksaf om terug te komen bij het uitgangspunt.

Er is in Megen nog veel meer te zien, en uiteraard valt er ook veel meer te vertellen. Wil je uitgebreider kennismaken met het stadje en haar vele bijzondere verhalen, kijk dan op Toerisme Megen voor de mogelijkheden van een stadswandeling onder leiding van een gids.