Rondwandeling Oss-Zuid
Al in de steentijd vestigden zich mensen in deze omgeving – een prettige woonplaats, gelegen op de grens van klei en zand: klei voor vruchtbare akkers, en het iets hoger gelegen zand voor droge voeten wanneer de Maas weer eens overstroomde.
In de Middeleeuwen ontstond hier het stadje Oss. Toen er rond 1880 een spoorlijn werd aangelegd, kwam die natuurlijk aan de zuidkant: dat was immers de droge kant. En toen Oss ging uitbreiden, gebeurde dat ‘over het spoor’: aan de noordkant dreigden, tot 1942, jaarlijkse overstromingen.
Ten zuiden van het spoor kwam de industrie, met bijbehorende arbeiderswoningen, maar er verrezen ook villawijken. Door die mix voert deze wandeling van 7 km: je ziet hier de ontwikkelingen van de laatste anderhalve eeuw, maar er zijn ook sporen van meer dan duizend jaar geleden!
Download (pdf) de knooppuntenkaart van Rondwandeling Oss-Zuid
Dit ga je zien
Titus Brandsmaparochie/St. Jozefkerk
Oude Molenstraat 85342 GC Oss
Titus Brandsmaparochie/St. Jozefkerk
Titus Brandsmaparochie/St. Jozefkerk
Oude Molenstraat 8
5342 GC Oss
Beschrijving
Steek vanaf het stationsgebouw over naar de zuidkant via de voetgangersoversteek.
Het eerste station in Oss werd geopend in 1881; het huidige gebouw dateert van 1982. Op de Kiss & Ride-parkeerplaats staat het Pilmonument. Dit herinnert aan het meest spraakmakende product van het farmaceutisch bedrijf Organon. Dat bedrijf ontstond uit de varkensslachterijen van Zwanenberg.
Het meeste van het varken kon worden verkocht als vlees en ham, maar met de ontdekking van insuline (1921) kwam er ook een toepassing voor de alvleesklieren. Saal van Zwanenberg (1889–1974) richtte hiervoor in 1923 een apart bedrijf op: Organon. Dit ontwikkelde in de loop der jaren veel belangrijke medische producten.
Na een Amerikaanse overname is Organon sinds 2021 weer zelfstandig en verkoopt het nog steeds ‘de pil’, naast vele andere producten. Het fabrieksterrein ligt langs het spoor.
Sla voorbij de Kiss&Ride-parkeerplaats rechtsaf (Gasstraat). Na de dubbele bocht kom je op een kruising met stoplichten; sla hier linksaf, Molenstraat.
Tegenover de eerste zijstraat (de Floraliastraat, aangelegd rond 1920) lag sinds 1888 het klooster van de paters Karmelieten, met vanaf 1893 een eigen kerk: de Paterskerk. De paters speelden een actieve rol in het Osse onderwijs. Een van de bekendste bewoners van het klooster was Titus Brandsma. Klooster en kerk zijn eind jaren ’60 afgebroken.
Ga ter hoogte van de stoplichten schuin linksaf, Molenstraat. Aan het eind kom je op een grote rotonde.
Al vrijwel meteen links zie je de meisjesschool, in 1913 gesticht door de paters Karmelieten. Even verderop, aan de rechterkant, staat de jongensschool, eveneens uit 1913 – al oogt deze wat soberder dan de meisjesschool.
Achter de jongensschool stond tot 1867 de molen van Oss. De straatnamen Molenweg en Molenstraat herinneren daar nog aan.
De rotonde is genoemd naar pater Titus Brandsma (1881–1942), mede-oprichter van het lyceum in het centrum van Oss dat nu zijn naam draagt. Hij was ook betrokken bij de oprichting van de universiteit in Nijmegen. Titus Brandsma kwam om in concentratiekamp Dachau en werd in 2022 heilig verklaard.
Sla op de rotonde rechtsaf, Titus Brandsmalaan. Vervolgens eerste weg links; je loopt langs een groenstrook met aan de andere kant een tweebaansweg, Nieuwe Hescheweg.
In het parkje links staat een monument voor Edith Stein (1891–1942). Zij was van Joodse afkomst, studeerde filosofie, bekeerde zich in 1922 tot het katholicisme en trad toe tot de Karmelietessen als non. In 1938 week ze uit naar een klooster in Echt (Limburg), maar in 1942 werd ze gearresteerd en omgebracht in Auschwitz.
De Edith Stein MAVO in Oss fuseerde in 1991 met het Titus Brandsma Lyceum.
Buig waar de huizen eindigen linksaf; Julianalaan. Waar deze weer een bocht naar links maakt ga je rechts en steekt (voetgangerslichten) de tweebaansweg over. Ga aan de overkant linksaf, loop in de bocht rechtdoor (fietspad) en sla dan voor de straat rechtsaf, voetpad langs de Willibrordusweg. Loop voorbij het hertenkamp even rechtdoor tot de straat; ga daar links en direct rechts (geen trottoir). Even verderop links staat een achthoekig gebouwtje.
Dit gebouwtje staat bekend als het Willibrordusputje; het is gewijd aan de Engelse missionaris St. Willibrord (ca. 658–739), die deze streken zou hebben bezocht en toen een bron zou hebben laten ontspringen. Vanaf de middeleeuwen werd de hier gelegen bron in ieder geval druk bezocht vanwege de veronderstelde geneeskrachtige werking van het water.
Deze bron werd in de 18e eeuw verwoest; in 1926 werd dit monumentje opgericht (hoewel de originele bron aan de overkant van de straat heeft gestaan!).
Loop terug naar het hertenkamp en sla dan hiervoor linksaf, voetpad evenwijdig aan de Sint Wilpertslaan. Verderop aan je rechterhand is een groot omheind grasveld; neem hierna het eerste pad rechts (dit loopt een beetje schuin terug), en steek door naar de Bremlaan. Steek over; ga aan de overkant vóór de vijver linksaf en volg de bocht, langs de lange zijde van de vijver.
De villawijk Hazenakker werd in de tweede helft van de jaren ’60 aangelegd, in een gebied dat toen grotendeels uit heide bestond. De vijver, met een oppervlak van 2,2 hectare (of, om een moderne eenheid te gebruiken: ruim 3 voetbalvelden), heeft een maximale diepte van 3,2 meter. De vergunninghoudende vereniging omschrijft het als een goede visvijver.
Uiteindelijk komt het pad links uit op de Meidoornlaan. Loop verder tot de zijweg en sla hier linksaf langs het fietspad. Steek de tweebaansweg over (voetgangerslichten); vervolgens nogmaals oversteken en direct rechtsaf; steek ook deze tweebaansweg over (wéér voetgangerslichten) en neem de laan vrijwel rechtdoor, Hescheweg.
De met bomen omzoomde Hescheweg vormde van oudsher de verbinding met Heesch. Hier liep ook de stoomtram van station Oss via Heesch en Uden naar Veghel – van 1884 tot 1933, toen de concurrentie van de autobus te groot werd. Aan de rechterkant vind je hier de Joodse begraafplaats (1888) en enkele monumentale villa’s, onder andere op de hoek van de Beatrixlaan.
Aan het eind ga je rechtsaf en na 50 meter weer links, Asterstraat. Blijf deze volgen tot waar je de tweebaansweg oversteekt; ga aan de overkant linksaf (Wethouder van Eschstraat). Ga voor de parkeerplaats bij de kerk rechtsaf, Vianenstraat.
De in 1923 door pater Brandsma gestichte HBS (die na de oorlog ook een gymnasium kreeg) had geen plaats voor aparte meisjesklassen, omdat gemengd onderwijs destijds problematisch werd gevonden. Daarom stichtten de Tilburgse Zusters van Liefde in 1947 de middelbare meisjesschool (MMS) Regina Mundi (Koningin van de Wereld).
In 1967, met de invoering van de Mammoetwet, werd deze school – inmiddels gemengd – het Maaslandcollege. De vier sculpturen op de gevel symboliseren de vier fasen van het leven.
Volg de bocht naar rechts en loop langs het spoor tot de overweg. Steek hier linksaf het spoor over en ga aan de andere kant linksaf langs het gemeentehuis. Ga voor de parkeerplaats rechtsaf, langs de grote trap; neem even verderop, voorbij de zijvleugel, het witte pad dat schuin over het grasveld loopt.
Het gemeentehuis werd geopend in 1974 en is sindsdien meerdere malen uitgebreid. Voor de brede trap staat een klein beeldje van een os (hoewel de naam van de stad en die van het dier niets met elkaar te maken hebben).
Op het grasveld links staat een lichtblauwe, verbogen paperclip: Het Denkproces (Ton Nijhof, 1993). Rechts staat een grote witte klomp: De Kneep (Tineke Schuurmans, 2010). Dit is een vergrote afdruk van een klompje klei dat door de toenmalige burgemeester Klitsie samengeknepen werd.
Een groot aantal klompjes op ware grootte, handafdrukken van 2000 Ossenaren, hangt in de raadzaal van het gemeentehuis.
Nog op het grasveld sla je rechtsaf en loopt voor het gemeentehuis langs. Steek het fietspad over en loop rechtdoor het park in.
In het park staat het beeld Katadorum, van de IJslandse kunstenaar Sigurður Guðmundsson. Rechts, voorbij de vijver, bevindt zich een standbeeld van hertogin Johanna van Brabant, die Oss in 1399 stadsrechten verleende.
Het park was oorspronkelijk de tuin van Villa Constance, gebouwd in 1888 voor margarinefabrikant Arnold van den Bergh en genoemd naar zijn dochter. Later werd het gebouw stadhuis en tegenwoordig is er het Museum Jan Cunen gevestigd.
Links achterin verlaat je het park door het hekje; rechtsaf langs de Raadhuislaan. Op de rotonde rechtsaf, Molenstraat.
Op de rotonde staat een (sterk vergrote) kopie van het Vorstenzwaard, een belangrijke archeologische vondst uit een grafheuvel ten zuidoosten van Oss. Het origineel is te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Een uitgebreide beschrijving staat op het informatiebord.
Tenslotte vóór de spoorwegovergang weer linksaf (Spoorlaan), en je bent terug bij het station.
Horeca onderweg: In het centrum van Oss vind je tal van gezellige horecagelegenheden voor een borrel, lunch of diner.