Wijkwandeling Centrum-Krinkelhoek

Beschrijving

Start beschrijving: voormalige Pauluskerk, Oude Litherweg 2 (5346 RT Oss) (beperkte parkeergelegenheid).

De wandeling start in de wijk Krinkelhoek. Oorspronkelijk een buurtschap even buiten Oss, met boerenbedrijfjes, werd het in de jaren zestig een nieuwe woonwijk. Daarbij hoorde natuurlijk ook een nieuwe kerk: dat werd de Pauluskerk van architect J.A. de Reus, uit 1965. In 2010 werd de kerk gesloten; in 2014 werd hij getransformeerd tot het multifunctioneel gebouw  @Paulus (inmiddels een gemeentelijk monument) waarin ruimte is voor kunstenaars en kleine ondernemers).

Op het bordes van de kerk staat een grote gele vogel. Daal de trappen af en sla rechtsaf, Oude Litherweg. Steek bij de rotonde over; ga aan de overkant linksaf en steek wederom over. Ga na deze tweede oversteek rechts en direct links, ventweg langs de Hertogensingel.

De gele vogel (sinds 2016 bij de kerk) is een beeld van de kunstenaar Frans van Hintum; oorspronkelijk vormde het een onderdeel van het project ‘Kunst aan de Maas’. Op de rotonde zie je het kunstwerk ‘Old Father, Old Artifex’ (artifex = kunstenaar, ambachtsman) van de Belgisch kunstenaar Huib Fens (1988).

Neem de eerste weg rechts, Schelversakker, en sla aan het eind van de weg ( op de hoek van de Driek van Erpstraat) linksaf (neem het rechtse van de twee voetpaden door het plantsoen aan de Arendsvlucht).

‘Schelversakkers’ was de vroegere naam van een akkerperceel dat hier lag. Driek van Erp was wethouder van Oss (1878-1905).  Als je deze straat 100 m inloopt (rechtsaf!), zie je rechts, tussennrs 35 en 37, het kleinste huis van Oss.  De Arendsvlucht is genoemd naar een versterkt huis dat hier ooit stond nabij de stadswal. Op deze plek vestigden zich rond 1840 de Tilburgse zusters van de congregatie van Onze Lieve Vrouwe, Moeder van Barmhartigheid, om de verzorging van bejaarde mannen en vrouwen op zich te nemen. Later kwam er nog een ‘Pensionaat voor Jonge Jufvrouwen’ bij; ook stond hier het eerste  ziekenhuis van Oss. Inmiddels is men (in een nieuw gebouw, en sinds 1999 zonder de zusters) weer teruggekeerd tot de bejaardenzorg.  

De Arendsvlucht gaat over in de Oude Vest. Volg aan het eind de bocht naar rechts, Sint Sebastiaanstraat. Waar de huizen links ophouden sla je linksaf, langs het parkje; loop rechtdoor tot je met een bocht naar rechts uitkomt op een weg. Sla hier linksaf en direct rechts, Kruisstraat.

De naam ‘Oude vest’ wijst erop dat hier ooit de stadswal van Oss lag. De Sebastiaanstraat is genoemd naar de beschermheilige van het Osse schuttersgilde. Deze straat ligt op het vroegere fabrieksterrein van de fa. Jurgens (tot 1929, waar daarna Philips zich er vestigde). De woonwijk dateert van na de sluiting in 1975. Het straatje dat je kruist, ‘Achter de vuurloze’,  herinnert aan het bijzondere treintje dat hier ooit reed: de vuurloze locomotief had geen eigen stookplaats, maar werd regelmatig op ingenieuze wijze  ‘opgepompt’ met stoom uit de fabrieksinstallatie. Een lichtere machine, zonder stoker, was goedkoper in gebruik en reed zonder grote rookwolken. Dit woog ruimschoots op tegen de beperkte actieradius: hij reed tot station Oss voor het ‘halen en brengen’ van wagons (over het fabriekslijntje, zie verderop)  

De gebouw ‘de Groene Engel’ uit 1912 diende eerst als kantoorgebouw van de fa. Jurgens, en was later in gebruik bij Philips. Binnenin een Art-Nouveau tegeltableau dat de wereldwijde export van margarine uitbeeldt. Het gebouw heeft nu een horecafunctie. Ook het monumentje in het parkje ernaast herinnert aan het fabrieksverleden: het stelt een pakje margarine voor. In datzelfde parkje een mozaïek-bank, gewijd aan Oss (met o.a. het gemeentewapen).

Ga op de kruising linksaf, Boterstraat. Neem bij de bocht aan het eind het betegelde fiets/voetpad tussen de kantoren door. Je steekt de drukke Raadhuislaan over. Loop aan de overkant rechtdoor, met het stadhuis aan je rechterhand.

Aan de Boterstraat werd vroeger het gelijknamige product gemaakt door zuivelfabriek St. Willibrordus (en later door ‘De Maasvallei’). Het raadhuis van Oss staat sinds 1974 op haar huidige plek (maar werd sindsdien herhaaldelijk verbouwd en uitgebreid); daarvóór zetelde het stadsbestuur in de Villa Constance, links te zien wanneer je de Raadhuislaan oversteekt. Begonnen als chique fabrikantenwoning, huisvest het nu het Museum Jan Cunen.

Sla vlak vóór de spoorwegovergang rechtsaf, Spoorpad.

Zolang de spoorlijn bestaat (geopend in 1881) heeft er een pad langs gelopen, druk gebruikt zowel door fabrieksarbeiders als door scholieren. Vanaf 1919 zou je halverwege het fabrieksspoorlijntje hebben gekruist (zie kaart); een aftakking naar het zuiden met daarna een kruising (vanaf ca 1960 een directe aftakking naar het noorden) leidde naar de fabrieksterreinen in het centrum. Oorspronkelijk (1882-1919) liep er voor dit doel rails door de Molenstraat en het huidige Walplein (weliswaar bereden door bovengenoemde vuurloze locomotief, maar toch !!).

Ga aan het eind rechtsaf, Kortfoortstraat. Steek bij de rotonde over; aan de andere kant maakt de weg een bocht naar rechts, sla daar direct linksaf, Katwijkstraat. Eerste weg links, Pastoor Bloemstraat; weer eerste weg rechts, Vlashoekstraat. Aan het eind rechtsaf, Oude Kerkstraat; op de kruising links en direct weer links, Watertorenstraat.

De gelijkvloerse huizen zijn z.g. Maycrete woningen: deze prefab huizen werden hier in 1947 gebouwd, als een gift van de Zweedse regering. Het was de bedoeling dat ze zo’n 10 jaar zouden staan, om de wederopbouwperiode te overbruggen; ze staan er, aangepast aan de moderne tijd, echter nog steeds en zijn zeer in trek. Aan de rechterzijde zie je de watertoren, een rijksmonument in de stijl van de late Amsterdamse School uit 1935, toen in Oss de gemeentewaterleiding in gebruik werd genomen. De toren (inmiddels buiten bedrijf, hoewel veel van de technische installatie nog aanwezig is) heeft een zeszijdige symmetrie. De aanbouw op de begane grond (van later datum en geen onderdeel van het monument) is nu in gebruik bij de Turkse moskee.

Je komt uit op een samenkomst (via een doorsteekje) van vijf wegen. Steek hier over en ga rechtsaf, met het driehoekige parkje aan de rechterhand (Spieakker). Ga aan het eind linksaf (Wendakker), neem de eerste straat rechts en steek de drukke Vierhoeksingel over.

Spieakker is een oude naam voor een driehoekige akker. Wendakker is de naam voor de smalle strook aan het eind van de akker waar de ploeg kon omkeren. Bermakker slaat op de smalle stook langs wegen en sloten.

Ga aan de overkant linksaf, Wenzel van Luxemburgstraat, en volg de bocht naar rechts, Hertogin Mariastraat.

Veel straten in dit deel van de Krinkelhoek zijn vernoemd naar hertogen van Brabant. Wie was ook alweer wie? Bekijk de webpagina met Hertogen van Brabant.

Eerste weg links (Hof van Brabant); na twee bochten weer linksaf, Brabantstraat. Bij de Ussenstraat even links en direct weer rechts. Steek aan het eind de drukke Zaltbommelse Weg over. Neem het voetpad linksaf; volg bij de stoplichten de bocht rechts en ga ook voorbij het flatgebouw rechts. Je komt weer uit op de Brabantstraat; ga links en direct rechts, Isabella van Portugalstraat. Steek aan het eind rechtdoor over, het pad langs de school.

Het rode afdakje op palen (het ‘rode hoedje’) was in eerste instantie bedoeld als uitkijktorentje. De muur eronder werd regelmatig beklad door vandalen, maar later werden er tekeningen door buurtkinderen op aangebracht.

Aan het eind rechtsaf (Oude Litherstraat); dit brengt je weer terug bij het uitgangspunt.

(naar een eerder gepubliceerde wandeling van J. Ulijn, wijkbewoner, mede op initiatief van de wijkgroep CKM).

Bekijk de Hertogen van Brabant pagina op onze website voor meer achtergrondinformatie.