Wandelroute Rondje Oss (4,5 km)

(4,5 km)

De wandelroute voert je langs een aantal voor het stadsbeeld en/of de historie belangrijke panden, herinneringen aan het rijke industrieel verleden, voorbeelden van stadsvernieuwing waarbij oude fabriekscomplexen hebben plaats gemaakt voor woningbouw, en voorbeelden van moderne kantoorarchitectuur.

Bezienswaardigheden uit de eerste eeuwen van de stad zelf zijn schaars. De stad Oss, in het Brabants-Gelderse grensgebied gelegen, is vaak belegerd en bovendien in 1751 bij een grote brand grotendeels in de as gelegd. Je zult daarom – helaas – in de stad Oss geen stadspoorten, grachten of middeleeuwse panden aantreffen.

Toch hebben een aantal gebouwen, straten en pleinen herinneringen bewaard aan andere tijden of aan gebeurtenissen die voor Oss van belang zijn geweest. Dit ‘rondje Oss’  voert je daar langs. Op een aantal bijzondere gebouwen of plaatsen tref je een (bruin) informatiepaneel aan dat je meer vertelt over de achtergronden.

De st…

De wandelroute voert je langs een aantal voor het stadsbeeld en/of de historie belangrijke panden, herinneringen aan het rijke industrieel verleden, voorbeelden van stadsvernieuwing waarbij oude fabriekscomplexen hebben plaats gemaakt voor woningbouw, en voorbeelden van moderne kantoorarchitectuur.

Bezienswaardigheden uit de eerste eeuwen van de stad zelf zijn schaars. De stad Oss, in het Brabants-Gelderse grensgebied gelegen, is vaak belegerd en bovendien in 1751 bij een grote brand grotendeels in de as gelegd. Je zult daarom – helaas – in de stad Oss geen stadspoorten, grachten of middeleeuwse panden aantreffen.

Toch hebben een aantal gebouwen, straten en pleinen herinneringen bewaard aan andere tijden of aan gebeurtenissen die voor Oss van belang zijn geweest. Dit ‘rondje Oss’  voert je daar langs. Op een aantal bijzondere gebouwen of plaatsen tref je een (bruin) informatiepaneel aan dat je meer vertelt over de achtergronden.

De stadswandeling is 4,5 km lang. De route biedt verschillende mogelijkheden voor een pauze, op een bankje of op een terras. 

Zowel bij station Oss als bij het gemeentehuis is (betaalde) parkeergelegenheid. Ook elders in de stad zijn er (eveneens betaalde) parkeerterreinen.

Download (PDF): Plattegrond Wandelroute Rondje Oss

Dit ga je zien

Startpunt: Spoorlaan
5348 KB Oss
1

Centraal station Oss

Spoorlaan 7
5348 KA Oss
Centraal station Oss
2

Voormalige hoofdkantoor Bergoss

Bram van den Bergstraat
Oss
Voormalige hoofdkantoor Bergoss
3

Museum Jan Cunen

Molenstraat 65
5341 GC Oss
Museum Jan Cunen
4

Fabrikanten Villa's

Molenstraat 63
5341 GB Oss
Fabrikanten Villa's
5

Titus Brandsma Lyceum

Molenstraat 30
5341 GD Oss
Titus Brandsma Lyceum
6

NBC-schuilkelder

Heschepad 49
Oss
NBC-schuilkelder
7

Berghkwartier parkeergarage

Oostwal 177
5341 KM Oss
Berghkwartier parkeergarage
8

Heilige Geest Kerk/Visserskerk

Linkensweg 4
5341 CB Oss
Heilige Geest Kerk/Visserskerk
9

Begraafplaats Eikenboomgaard

Begraafplaats Eikenboomgaard
Eikenboomgaard 27
5341 CT Oss
Begraafplaats Eikenboomgaard
10

Het Kasteel van Oss

Burchtplein 80
5341 VE Oss
Het Kasteel van Oss
11

Centrummanagement Oss

Goudmijnhof 26 a
5348 KJ Oss
Centrummanagement Oss
12

Historisch pand Monsterstraat 6 Oss

Monsterstraat 6
5341 EB Oss
Historisch pand Monsterstraat 6 Oss
13

Beeldengroep bij de Grote Kerk

Kerkstraat 15
5341 BK Oss
Beeldengroep bij de Grote Kerk
14

Grote Kerk Oss

Begijnenstraat 1
5341 BC Oss
Grote Kerk Oss
15

Instituut H. Nicolaas van Poppel in Oss

Begijnenstraat 3
5341 BD Oss
Instituut H. Nicolaas van Poppel in Oss
16

Cultuurpodium Groene Engel

Kruisstraat 15
5341 HA Oss
Cultuurpodium Groene Engel
17

Molen Zeldenrust Oss

Kruisstraat 37
5341 HA Oss
Molen Zeldenrust Oss
18

Gemeentehuis Oss

Raadhuislaan 2
5341 GM Oss
Gemeentehuis Oss
19

Park Jan Cunen

Molenstraat
5341 Oss
Park Jan Cunen
Eindpunt: Spoorlaan
5348 KB Oss

Beschrijving

Startpunt: Spoorlaan
5348 KB Oss

Startpunt:  NS station Oss (1), Spoorlaan 5348 KA Oss. 

Het station is in 1982 in de plaats gekomen van het oorspronkelijke stationsgebouw, dat al gereed was toen in 1881 de spoorlijn tussen Tilburg en Nijmegen werd geopend.

Aan de stadszijde van het station bevindt zich de fietsenstalling. Sla de straat hier recht tegenover in, Bram van den Berghstraat. Deze maakt direct een bocht naar links; rechts zie je hier het voormalig hoofdkantoor (2) van de tapijtfabriek Bergoss.

Bergoss is in 1856 als wattenfabriek opgericht door de familie Van den Bergh. De straat is genoemd naar een van de bekendste directeuren. In 2005 is het grote fabriekscomplex achter het kantoor grotendeels gesloopt om plaats te maken voor een woonwijk.

Neem de eerste zijstraat links, Meyer van Leeuwenstraat. Op de driesprong neem je het paadje naar rechts

Dit gebied is in de jaren 1983 tot en met 1986 als woonbuurt gebouwd op de plaats waar tot die tijd twee fabrieken stonden; de margarinefabriek van Meijer van Leeuwen (later koekfabriek De Ster) was er een van.

Aan het eind van de straat rechtsaf, Molenstraat. 

Vlak vóór de rotonde zie je links aan de overkant een statige villa. Dit is het Museum Jan Cunen (3); hier eindigt straks de wandelroute. Op de rotonde zelf zie je een replica van het ‘vorstenzwaard’; in 1933 werd dit met goud versierde zwaard uit ca 700 v. Chr.  aangetroffen in een grafheuvel uit de IJzertijd; vanwege de rijke vondsten kreeg de vindplaats, ten zuidoosten van Oss gelegen, de naam ‘Vorstengraf’. Het originele zwaard (dat trouwens wel kleiner is dan het hier getoonde) kun je bewonderen in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.

Steek bij de rotonde over en vervolg de Molenstraat

Aan de linkerkant, net voorbij de rotonde, zie je nog enkele fraaie ‘fabrikantenvilla’s’ (4) die eind vorige eeuw, net als Museum Jan Cunen, zijn gebouwd en bewoond werden door leden van de concurrerende families Van den Bergh en Jurgens. Zij zijn later gaan samenwerken, waarna een fusie volgde met het Engelse Lever-Brothers, hetgeen uiteindelijk resulteerde in het huidige Unileverconcern. Op nummer 57 woonde de familie Hartog, grondlegster van de gelijknamige fabrieken, beter bekend onder de merknaam Unox, en nu ook deel uitmakend van Unilever.

Je passeert een zijweg naar links, de Boterstraat. Even verderop rechts in de Molenstraat zie je een groot gebouw: het Titus Brandsma-Lyceum (5)

Op deze plaats stond villa Josina van Jan Jurgens (1835-1913), wiens erfgenamen de fraaie woning met grote tuin beschikbaar stelden voor de oprichting van een middelbare school. De toendertijd in Oss werkzame karmeliet Titus Brandsma (1881-1942), wiens beeld je in de tuin voor de school ziet staan, heeft dit mede bewerkstelligd. Hij is in het concentratiekamp Dachau omgebracht en de school is later naar hem vernoemd. In mei 2022 is hij door De Paus heilig verklaard.

Neem tegenover de school de straat links, Haarviltstraat. Aan het eind steek je de fietsstraat (met rood asfalt) over

De naam Haarviltstraat herinnert aan het viltfabriekje dat hier ooit stond; het verwerkte het varkenshaar, afvalproduct van de exportslachterijen. Het appartementencomplex hier rechts op de hoek beschikt over een parkeergarage die, aangelegd in 1982/3, tevens dienst kon doen als atoomschuilkelder (6); hier zouden 4000 Ossenaren (van de toen ca 40.000) 3 dagen kunnen verblijven…

Neem na het kruisen van de fietsstraat het pad schuin linksaf door het parkje, Margarinepad. Aan je linkerhand zie je het beeld van Peter H. van de Locht, genaamd ‘Zuilensculptuur, naar het principe van de architectuur der natuur’ (1990). Aan het eind van het pad rechtsaf, Boterstraat. De Boterstraat is genoemd naar de coöperatieve zuivelfabriek De Eendracht die hier in 1900 werd geopend.

Voorbij de parkeerplaats weer rechtsaf, Nieuwstraat. Voorbij de kruising met het Heschepad rechtdoor, Houtstraat. Aan het eind kom je weer in de Molenstraat; je slaat linksaf en gaat vervolgens weer linksaf, het Walplein op. 

Dit pleintje en de – in het verlengde hiervan liggende – Walstraat vormden vroeger de grens van de stad. Hier lagen een wal en een stadsgracht – het tracé is in het plaveisel te herkennen aan de rij metalen ‘punaises’. De Bossche Poort, één van de twee stadspoorten die Oss vroeger kende, stond op de kruising met Kruisstraat en Heuvelstraat. De laatste restanten van de Bossche Poort zijn in 1838 verdwenen.

Houd rechts aan en loop niet richting HEMA maar scherp rechtsaf rond het winkelpand, Heuvelstraat. Tegenover de tweede zijstraat aan je linkerhand sla je rechtsaf, een smalle doorgang in

In Oss staat deze doorgang bekend als ‘t Gengske. Het was een oud kerkpad naar een schuilkerk in de Molenstraat, die stond waar je het Gengske weer verlaat, op de hoek van de Walstraat en de Molenstraat (In de linkerwand van het Gengske is ter herinnering een stuk kerkelijk smeedwerk aangebracht). In 1817 werd even verderop langs de Walstraat nieuw kerkje gebouwd – een hervormd exemplaar ditmaal, want de katholieken hadden in de Franse tijd de Grote Kerk teruggekregen. In de golf van stedenbouwkundige dadendrang gedurende de jaren zestig is het gebouwtje verdwenen; daarna heeft op deze plaats meer dan zestig jaar een tamelijk ongeïnspireerd warenhuis gestaan. Dit gaat op zijn beurt nu plaats maken voor een architectonisch verantwoord, multifunctioneel gebouw.

Aan het eind van het Gengske linksaf, Walstraat; je herkent ook hier de punaises van de vroegere stadswal. De tweede straat die je kruist is de Oostwal

Rechts aan de overzijde zie je het grote fabriekscomplex (7) van Bergoss, waarvan je al eerder het kantoor hebt gezien. Het bedrijf is in 1980 in handen gekomen van een andere Osse tapijtfabriek, Desseaux (Desso). Enkele oude fabriekshallen met hun karakteristieke zaagvormige gevels zijn bewaard gebleven en hersteld. Zij horen nu bij het luxueuze hotel De Weverij (1998 geopend). De meeste hallen zijn echter in 2005 afgebroken voor een nieuwe woonwijk.

Steek de Oostwal over via het zebrapad en sla dan linksaf. Je komt op een driehoekig pleintje. 

De gevels waar je recht vooruit tegenaan kijkt liggen aan de Kazernestraat. Deze naam herinnert aan de Marechausseekazerne die hier vroeger stond (links aan de overkant van de Oostwal). Eenheden van de Marechaussee waren hier gelegerd gedurende enkele roerige episoden in de geschiedenis van Oss. Aan het einde van de 19e eeuw en in de jaren dertig van de 20e eeuw kende Oss korte golven van toegenomen misdaad. De grote armoede en sociale ellende in dezelfde perioden, veroorzaakt door economische tegenspoed, hadden hier zeker mee te maken. Ze bezorgden Oss een tijd lang een slechte naam.

Neem de straat die aan de verre zijde schuin rechts wegloopt, Klaphekkenstraat

Aan het eind van deze straat zie je aan de overkant de in 1923 gebouwde Heilige Geestkerk (8), in de volksmond beter bekend als ‘de Visserskerk’, naar de bouwpastoor.

Sla hier linksaf, Hooghuisstraat. De naam van deze straat herinnert aan een van de Stadspoorten (oorspronkelijk de Graafse Poort) die hier tot 1925 heeft gestaan.

Steek de Oostwal weer over en sla bij het volgende kruispunt rechtsaf, Eikenboomgaard. Aan je linkerhand de voormalige openbare school met onderwijzerswoning, gebouwd in 1883. Dit was tot 1997 de Osse Muziekschool. Het gebouw heeft nu een horecabestemming.

In de bocht van de Eikenboomgaard zie je rechts het gelijknamige kerkhof (9). Op het kerkhof staan enkele grote neogotische grafmonumenten voor leden van de familie Jurgens. Door het poortgebouw zijn ze te zien en eventueel toegankelijk om ze van dichtbij te bekijken. Direct voorbij de begraafplaats zie je hoge woontorens met winkels en een parkeerterrein. Dit is het Burchtplein (10). Op deze plaats is 1995 bij de bouw de fundering van een middeleeuws kasteel teruggevonden. Dit was een onverwachte vondst, daar deze ‘burcht’ geheel in de vergetelheid was geraakt. De stadsgracht liep er langs. De omtrek van het voormalig kasteel is zichtbaar gemaakt in het plaveisel van de parkeerplaats; ook is er, onder de galerij, een kleine vitrine waardoor je een glimp van de muurresten kunt opvangen.

Voorbij het Burchtplein ligt – op de kruising van de Koornstraat en de Singel 1940-1945 – een rotonde waarop het kunstwerk ‘De drie voetballende Fraters’ staat. Het herinnert aan de bijna 100-jarige aanwezigheid van de Fraters in Oss, waarover later meer. Het project is van de Osse kunstenaar Alex Schalken, oud-leerling van de Fraters.

Sla halverwege de rechtse bocht rond het Burchtplein de straat naar links in, Koornstraat. Neem vervolgens de eerste straat rechts, Krakenburg. Je passeert links een parkje; neem direct daarna het paadje naar links, Fraterhof. Dit park was vroeger de tuin van de fraters; je passeert later nog hun klooster. Hier was een karakteristiek laantje waar de fraters dagelijks hun gebeden lazen. In het park zie je ook een kunstwerk van Wanda Janota. Het stelt een niet volledige ‘C’ voor, symbool voor bijna 100 jaar Fraters in Oss.

Sla aan het eind van het rijtje huizen linksaf, het paadje door het parkje; langs een school kom je terug in de Koornstraat, waar je rechtsaf slaat. Neem vervolgens de eerste straat links, Varkensmarkt. Deze Varkensmarkt herinnert aan de belangrijke veemarkten die Oss in het verleden als centrumplaats kende. Op de Heuvel zijn ook grote paardenmarkten gehouden, waar tot in de jaren zestig jaarlijks duizenden dieren werden verhandeld. Voor 1940 was het een van de grootste paardenmarkten van het land. De Varkensmarkt was in de jaren ‘60 geheel vervallen en heeft plaats gemaakt voor nieuwbouw. Links is een klein straatje met de naam de Meijerijsche Kar. Hier stond tot 1966 een café met die naam, een belangrijk trefpunt van de boeren tijdens de marktdagen.

Sla aan het eind van de Varkensmarkt rechtsaf; je komt op de Heuvel. Voor het vervolg van de wandeling sla je direct op het plein rechtsaf de smalle zijstraat in, Peperstraat. 

Op de Heuvel stond van 1768 tot 1921 het raadhuis met boterwaag. Het raadhuis werd te klein en – nadat een groot nieuwbouwplan op de Heuvel te duur was bevonden – besloot de gemeenteraad om Villa Constance als raadhuis aan te kopen. Dat is nu museum Jan Cunen. De Heuvel is ook het plein waar vroeger recht werd gesproken. Ongetwijfeld heeft die rechtspraak onder een lindeboom plaats gevonden. Deze boom is daarom ook opgenomen in het stadswapen van Oss. De lindeboom werd vroeger tevens gebruikt als gedenkboom, vergaderboom en grensboom. 

In feite liep de Heuvel vroeger als Verlengde Heuvelstraat door tot aan het Hooghuis. De Heuvel is het oude centrum van de stad, terug te vinden op alle oude kaarten. De panden rondom de Heuvel dateren merendeels uit het laatste deel van de vorige eeuw, toen de margarine- en vleesindustrie in Oss hun opkomst maakten. Ze zijn inmiddels sterk aangetast of zelfs helemaal vernieuwd. We willen je toch nog wijzen op de fraaie 19e-eeuwse gevel links, nummer 36-38, een voormalige notariswoning, en aan de overkant, voorbij de Galerij, de bovengevels van de nummers 19 (tot 1887 postkantoor) en 17 (tot 1933 kantongerecht). 

Aan de andere kant is Heuvel 6 aardig om te zien met zijn klassieke gevelindeling in vier traveeën (delen). De Heuvel was vroeger onderdeel van de doorgaande weg door Oss. Sinds 1973 is het plein autovrij. In 1981 is het beeld van de harlekijn (K. Jansen) geplaatst.

De Heuvel is in 2002 opnieuw ingericht, dit is vooral te zien aan de bestrating en de beplanting.

In de Peperstraat zie je links op nummer 12 het oudste pand van Oss (11). Hier trokken in 1839 enkele Zusters van Liefde uit Tilburg in om het onderwijs aan meisjes op te bouwen. Later kregen zij aan de Arendsvlucht een groter gebouw dat uitgroeide tot kloostercomplex, met pensionaat, bejaardentehuis en ziekenhuis. Ook is het gebouw enige tijd in gebruik geweest als stadsarchief. Het huis rechts op de hoek van de Peperstraat (het pand De Drie Koningen, zie glas-in-lood raam boven de voordeur) voorheen een herberg, was heel lang artsenwoning.

Aan het eind van de Peperstraat sla je linksaf, Koornstraat. De witgeverfde gevel aan de linkerkant behoort toe aan de voormalige synagoge. Het gebouw is in 1831 opgetrokken door de toen groeiende Osse joodse gemeenschap. Oss heeft vanaf begin 1800 een groeiende en na enige tijd een zelfs relatief grote joodse gemeenschap gehad. Veel handelaren en fabrikanten waren joods. De thans erg kleine joodse gemeenschap heeft na de Tweede Wereldoorlog een nieuwe synagoge gekregen aan de Oude Kerkstraat. Deze synagoge is inmiddels gesloten. Zuidelijk van Oss, aan de Hescheweg, ligt de joodse begraafplaats. 

De joodse geschiedenis in Oss kent ook een pikzwarte bladzijde: bij de deportaties tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn 252 stadgenoten weggevoerd; van hen keerden 246 niet terug. Vóór de huizen waar zij woonden zijn in het trottoir z.g. struikelsteentjes aangebracht, waarop de namen en leeftijden van de ombrachten staan vermeld. 

Voorbij het zijstraatje – de Monsterstraat, genoemd naar het monsteren (bekijken) van de paarden die de boeren verhandelden op de Heuvel  – zie je een fraai pand (12) met huisnummer 6. Dit was vroeger een woning met rosoliemolen. De molen werd aangedreven door paarden van J. Jurgens, een van de leden van de bekende – katholieke – Jurgensfamilie. Vermoedelijk is het pand na de stadsbrand van 1751 op de oude fundering herbouwd. Links naast de woning staat een authentiek 19e-eeuws prieeltje met gekleurd glas.

Volg de bocht om de kerk, Monsterstraat.  Aan je rechterhand zie je een beeldengroep (13). Die is opgericht in 1894 als herinnering aan een – hierboven reeds genoemde  – periode van arbeidsonrust, armoede en criminaliteit. Het ontwerp is van L. Hezemans (1841-1909) die ook veel beelden voor de Grote Kerk maakte. 

De Grote Kerk zelf (14) is een rijksmonument, een neogotische schepping van H. van Tulder (1819-1903), gebouwd tussen 1857-1859. De kerk diende ter vervanging van een middeleeuwse kerk, die in 1751 ernstig door brand was beschadigd, vervolgens werd herbouwd en een eeuw later te klein was geworden. De oude kerk was gewijd aan stadspatroon St. Willibrordus, de nieuwe kreeg de H. Maagd Maria Onbevlekt Ontvangen als patrones (beschermheilige). Vandaar de veel gebruikte afkorting M.O.O. Het interieur telt beeldhouwwerk en gebrandschilderde ramen, die de moeite waard zijn. Veel kunstwerken zijn geschonken door leden van de familie Jurgens. Sinds 1982 is de kerk van binnen en van buiten uitgebreid gerestaureerd. Rondleiding en beklimming van de toren zijn op afspraak mogelijk; in ieder geval kun je vanuit het kapelletje binnen rechts na de ingang alvast een blik op het interieur werpen. 

Tegenover de Grote Kerk, op de plaats waar in de gevel, bij het begin van de Kerkstraat, een knik zit, woonden Antoon Jurgens (1805-1880) en zijn gezin. Hij was het die in 1871 in een schuur achter zijn huis voor het eerst op de wereld fabrieksmatig margarine maakte. Oss ontwikkelde zich in enkele tientallen jaren tot dé margarinestad met fabriekjes en tal van nevenbedrijven.

Wandel langs de kerktoren eerst even een stukje de Begijnenstraat in. Hoewel de naam van de straat anders doet denken, heeft Oss geen begijntjes (vrouwen die leefden als nonnen) gekend. Vermoedelijk dankt de straat haar naam aan de Zusters van Liefde uit Tilburg, die links (nu gebouwen voor ouderenzorg) hun klooster hadden. 

Rechts – voorbij twee voorname panden uit de tweede helft van de 18e eeuw – de lichtgrijze gevel van het St. Nicolaasinstituut. Het was van 1883 tot 1982 het hoofdgebouw van de Osse vestiging van de Fraters van Tilburg (15). 

Keer terug naar de kerk en sla de straat er recht tegenover in, Torenstraat. Het café op de hoek van de Torenstraat – laat 19de-eeuws, ramen met kuiven, omlijsting met oren – is aardig om te zien. De huizen in dit stukje straat ademen nog een beetje de sfeer ‘van vroeger’.

Neem de eerste straat links, Arendsvlucht, overgaand in Oude Vest. Ook deze laatste naam herinnert aan de vroegere stadswal. Je komt nu uit in de nieuwe woonbuurt Boschpoort, de plaats waar Jurgens in 1871 zijn margarinefabriek stichtte. Na het vertrek van Jurgens in 1929 heeft Philips hier een halve eeuw gezeten. Dit bedrijf is overgeplaatst naar bedrijventerrein Landweer. Er is een nieuwe woonbuurt met zo’n 220 woningen gebouwd in de architectuurstijl van de Bossche School, met veel baksteen en horizontale lijnen.

Na een flauwe bocht naar links komt een haakse bocht naar rechts, Sint Sebastiaanstraat. Aan je linkerhand een parkje, sla hiervoor linksaf, St. Barbaraplein, en steek het straatje over. De naam van dit straatje, Achter de Vuurloze, verwijst naar de locomotief van het fabriekstreintje van Jurgens en Philips. Zo’n locomotief had geen met vuur gestookte ketel voor de aandrijving, maar alleen een drukketel. Deze werd telkens opnieuw aangevuld met oververhitte stoom uit de fabriek.

Vervolg je weg rechtdoor over het paadje door het parkje, Sint Barbaraplein. Rechts zie je de voormalige kantine van Philips, thans Sociaal Cultureel Centrum De Binnenstad. Daarnaast staat het vroegere koetshuis van Henri Jurgens, thans kantoor van een verzekeringsagentschap. Aan je linkerhand een groot gebouw (16), dat je even in moet gaan. Dit gebouw, Kruisstraat 15, heet tegenwoordig de Groene Engel. Het gebouw is in 1913 door Ch. Estourgie ontworpen als kantoor van A. Jurgens. In de hal zit nog het Jugendstil-tableau, dat herinnert aan die tijd. Het kantoor was vroeger één grote ruimte (met glazen dak) waarin de beambten hun werk deden, staande achter hoge schrijftafels. Het kunstwerk buiten, in de vorm van een pakje margarine van Jurgens, herinnert aan de oude fabriek.

Bij dit margarinemonumentje eindigt het paadje door het park met een bocht naar rechts; sla linksaf en direct rechtsaf, Kruisstraat. Op de kruising zie je rechts het hoge pand van een makelaar, het Brouwershuis. Het werd gebouwd en bewoond door bierbrouwer H. van den Elzen (1856-1932), die vanaf 1910 tot zijn overlijden burgemeester van Oss is geweest. Zijn - door Simon Maris geschilderd - portret wordt bewaard in Museum Jan Cunen, evenals de portretten van andere Osse burgemeesters en van de belangrijkste vertegenwoordigers van de fabrikantenfamilies Jurgens, Van den Bergh, Hartog en Zwanenberg.

Steek bij de genoemde kruising rechtdoor over, Kruisstraat. Rechts onder deze bomen staat het beeld van Jan Tompe, in 1981 vervaardigd door de Osse beeldhouwer Ger van Iperen. Jan Tompe was een in 1939 overleden straatfiguur, een zwerver, die lang in een soort plaggenhut op de Osse hei heeft gewoond.

Neem vervolgens de eerste straat links, Lievenkampstraat. Als je op dit punt eerst nog even twintig meter doorloopt zie je aan je rechterhand de molen Zeldenrust (17) uit 1860, geplaatst op de rijksmonumentenlijst. Deze molen is in 1978 na een restauratie opnieuw in bedrijf genomen.

Steek aan het eind van de Lievekamplaan over en sla linksaf, Raadhuisstraat. Op het punt waar je linksaf slaat zie je rechts het sociaal-cultureel centrum (1968) de Lievenkamp, met schouwburg, (voorlopig nog) bibliotheek, poppentheater en expositieruimte. Ook de Muzelinck, de naam voor de gefuseerde muziekschool en creativiteitscentrum, is in het in 1997 vergrote complex ondergebracht. 

Verderop langs de Raadhuislaan het gemeentehuis (18). Op het voorplein staat een carillon (Eijsbouts), een geschenk aan Oss van het voormalige Organon (thans onderdeel van MSD) bij het 50-jarig bestaan van het bedrijf in 1973.

Steek voorbij het gemeentehuis het Heschepad over en loop het parkje in. Rechts zie je een beeld (1979) van een dame in middeleeuwse kledij; dit is Hertogin Johanna van Brabant (1322-1406, regeerde 1355-1406); zij was degene die Oss in 1399 stadsrechten verleende.

Tenslotte zie je recht voor je Museum Jan Cunen (3), waarvan je eerder op de wandeling al de voorkant kon bewonderen. Wat de bouwstijl betreft is het een goed voorbeeld van het eclecticisme, een 19e-eeuwse stijl waarbij elementen zijn gebruikt uit de tijd van de Klassieke Oudheid en de Renaissance. Het pand is in 1888 gebouwd, heeft tal van functies gehad (woning van de margarinefabrikanten Van den Bergh en Jurgens, belastingkantoor, internaat, gemeentehuis) en is sinds 1980 museum met veel aandacht voor educatie. Het museum bezit een collectie schilderijen uit de 19e en 20e eeuw, archeologische vondsten en historische voorwerpen.

Aan de voorzijde van het museum ligt weer de Molenstraat; als je deze inloopt in de richting van de spoorwegovergang en vlak daarvóór linksaf slaat (Spoorlaan) kom je terug bij station Oss

Er is in Oss nog veel meer te zien, en uiteraard valt er ook veel meer te vertellen. Wil je uitgebreider kennismaken met de stad en haar vele bijzondere verhalen, kijk dan op www.maaslandgildeoss.nl voor de mogelijkheden van een stadswandeling onder leiding van een gids. 

Eindpunt: Spoorlaan
5348 KB Oss